به نقل از «مهر»

نقش کمرنگ حدیث و سیره در روش قرآن پژوهی مهندس مهدی بازرگان

تاریخ انتشار: ۳۰ دی ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۷۳۴۸۵۹

سیامک مختاری مدرس دانشگاه در خصوص کارنامه قرآن‌پژوهی مهندس مهدی بازرگان در گفتگو با خبرنگار مهر، بازرگان را فردی نواندیش خطاب کرد و گفت: قرآن در کانون اندیشه مهندس بازرگان بوده است و او بر اندیشه «بازگشت به قرآن» تاکید و توجّه داشت.

مختاری، از بازرگان به عنوان مبدع روش نوین و سنّت جدید در اندیشه دینی نام برد و اظهار داشت: اندیشه قرآن‌پژوهی مهدی بازرگان خلأها و کاستی‌هایی دارد از جمله نقشِ سیره و حدیث را کم رنگ می‌بیند و توجهی به فلسفه ندارد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

عالمانی مانند استاد شهید مطهری رویکرد تفسیری مهندس بازرگان را مورد نقد و مناقشه قرار داده‌اند.

وی با اشاره به دیدگاه شهید مطهری در نقد رویکرد مهندس بازرگان گفت: شهید مطهری در حاشیه کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم و آثار دیگر در پاسخ به کسانی که مطالعه در آثار طبیعت را کلید رسیدن به رموز مبدأ و معاد می‌دانند، تصریح می‌کند: مطالعه حسّیِ طبیعت کافی نیست و چنین روشی ما را تنها تا مرز ماورا طبیعت راه می‌برد و راهی فراتر از آن نمی‌گشاید. شهید مطهری بر این روش قرآن‌پژوهی نقد جدی داشتند.

مختاری ادامه داد: بازرگان در مقطع تحصیل در اروپا با کسانی که برای همگرایی مسیحیت و تجدّد تلاش می‌کردند، آشنا شد و به این نتیجه رسید که تجدد با مذهب ناسازگاری ندارد بلکه موجب تقویت مذهب نیز می‌شود. بازرگان در کتاب مدافعات می‌نویسد: زمانی که با دوستانش به کلیسای نوتردام می‌رفتند و انسان‌های «شیک و فرنگی» را در حال عبادت می‌دیدند متعجب می‌شدند. بازرگان در کتاب دین و تمدن درباره پیشرفت غرب می‌نویسد: «محرّکِ اصلی این تمدن چیزی جز خدا و دین نمی‌توانست باشد!» اما این سوال را مطرح می‌کند که اگر دین علت‌العلل پیشرفت اروپایی‌ها بود، چرا دین در جوامع دیندارتری مانند ایران و پاکستان موجب پیشرفت نشده بود؟ از نظر بازرگان برخورد قشری و تهی از درونمایه با متون مقدس مانعِ پیشرفت بود و راه حل بازرگان برای رفع انسداد؛ کنار گذاشتن تفاسیر قشری و رویکردی نو بود.

با گذر ایّام باورِ قرابت قلمرو علم و دین در ذهن و ضمیر بازرگان کمرنگ‌تر می‌شد

این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه بازرگان در دوران نوجوانی‌اش از ابوالحسن فروغی متأثر بود، افزود: او در تفسیر خود، متون مقدس را با دستاوردهای علوم طبیعی و تجربی نزدیک کرد. کتاب‌هایی مانند «عشق و پرستش»، «ترمودینامیک در زندگی» و «توحید، طبیعت، تکامل» و «باد و باران در قرآن» حاصل تلاش مهندس بازرگان برای تفسیر تحول آفرین متون دینی بودند و اگر بخواهم داوری صریح و صادقی داشته باشم با گذر ایّام؛ باورِ قرابت قلمرو علم و دین در ذهن و ضمیر وی کمرنگ‌تر می‌شد.

وی با اشاره به دوره‌ای که گروهی از روشنفکران غرب زده، سعی در معرفی باورهای دینی به عنوان عامل انحطاط و عقب‌ماندگی داشتند، گفت: در این دوره مهدی بازرگان تلاش کرد تا سازگاری مذهب و تجدد را اثبات کند. از نظر وی، قرآن به عنوان سرچشمه آموزه‌های دینی و زیستی می‌تواند الهام‌بخش برداشتی از دین باشد که ارزش‌های دوران جدید را غَنی و پُربار ساخته و تقویت می‌کند.

مختاری در توضیح چگونگی تفسیر مهندس بازرگان از آیات قرآن، ادامه داد: بازرگان مفسر آیات و سُوَرِ قرآن به صورت ترتیبی در معنای متعارف نبود بلکه مسلمانِ دردمندی بود که می‌خواست مخاطبانِ خود را به «قرآن زیستی» ترغیب کند. هر چند وی در پیِ آشتی بین علم و دین بود و به همسویی کتاب تکوین و تدوین اعتقاد داشت و می‌کوشید تفسیری علمی از آموزه‌های قرآنی ارائه دهد.

بازرگان در کتاب «راه طی شده» با بهره‌گیری از قوانین علمی مانند اصل بقای ماده یا اصول ترمودینامیک، در پی نیل به سازگاری میان آیات قرآن و اصول و قوانین علمی بود.

وی با بیان مثالی در این خصوص گفت: مثلاً در خصوص اصلِ معاد با استفاده از مبحث ترمودینامیک نظرات خود را بیان می‌کرد. البته رویکرد مهندس بازرگان به قرآن شباهت و انطباقی با روش مفسرانی مانند طنطاوی مصری (۱۲۸۷_۱۳۵۸ هجری) و سید احمدخان هندی (۱۸۱۷_۱۸۹۸ میلادی) ندارد. بازرگان در تامّلات قرآنی از علم بهره می‌برد ولی نه به صورت تکلف‌آمیز. او علم جدید را ملاک و معیار پذیرش اعتقادات دینی قرار نمی‌دهد ولی در جهت فهم؛ تبیین و تفسیر بهتر آیات به کار می‌برد.

مختاری با بیان اینکه بازرگان معتقد است عِلم، سراجِ صراط است و نه معادل و همتراز دین، افزود: از این دیدگاه می‌توان نتیجه گرفت، بازرگان در سپهرِ معرفت، لیبرال به معنیِ دقیق کلمه نبود، دانش اندوزی و حقیقت طلبی را ارج می‌نهاد ولی استقلال و آزادیِ کامل ذهن در ساحت معرفت را قبول نداشت بلکه خدا را حاکم بر بینش و معرفت می‌دانست و معتقد بود که اندیشه باید خدامحورانه باشد.

وی ادامه داد: بازرگان در کتاب «راه طی شده» با بهره‌گیری از قوانین علمی مانند اصل بقای ماده یا اصول ترمودینامیک، در پی نیل به سازگاری میان آیات قرآن و اصول و قوانین علمی بود.

مختاری با اشاره به کتاب «باد و باران» گفت: او تعابیر قرآن درباره پدیده‌های طبیعی و جوی را مطابق با اصول علم هواشناسی تفسیر کرده و در کتابی دیگر، احکام مطهرات و نجاسات را در راستای دستاوردهای علم پزشکی دانسته است. با همه این اوصاف مهندس بازرگان بر این باور بود که قرآن برای تعلیم علوم طبیعی نازل نشده است. بازرگان در کتاب باد و باران در قرآن تلاش می‌کند نشان دهد می‌توان میان گزاره‌های علمی روز با آیات قرآن نوعی انطباق اعمال کرد.

کد خبر 5125837

منبع: مهر

کلیدواژه: شهید مطهری علوم طبیعی قرآن مهدی بازرگان تفسیر قرآن شهادت حضرت زهرا س حضرت زهرا س قرآن کریم شبکه قرآن و معارف سیما فعالیت های قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه رادیو قرآن قرآن سازمان تبلیغات اسلامی عزاداری شهادت حضرت فاطمه الزهرا س معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رادیو معارف خطبه فدکیه بازرگان در کتاب مهندس بازرگان مهدی بازرگان قوانین علمی شهید مطهری قرآن پژوهی آیات قرآن

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۷۳۴۸۵۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اعضای شورای علمی مسابقات ملی مناظره دانشجویی منصوب شدند

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از سازمان دانشجویان ایران وابسته به جهاددانشگاهی دکتر حسن مسلمی‌نائینی رییس جهاددانشگاهی طی حکمی اعضای شورای علمی دوازدهمین دوره مسابقات ملی مناظره دانشجویان ایران را منصوب کرد.

مطابق این احکام، دکتر علیرضا کلانتر مهرجردی، دکتر مهدی باصولی، دکتر منوچهر جهانیان، دکتر علی منتظری، دکتر محمدمحسن غفوریان، دکتر ابوالقاسم رئیسی، دکتر مصطفی سمیعی نسب، دکتر صادق زینالی، دکتر ثریا احمدی، دکتر زاهد شفیعی، دکتر مرضیه ابراهیمی، دکتر محمدجواد امیری، دکتر رشید جعفرپور، حسن خجسته، دکتر محمد خوش چهره، دکتر سجاد ستاری، دکتر احمد نادری، دکتر مهدی نوری، دکتر محمدجواد شفیعی فر، دکتر مجید عباسی، حجت الاسلام و المسلمین سعید کرمی، دکتر سیدمحمدهاشمی، دکتر محمدمهدی خیرجو، دکتر حسین طالبی و دکتر لیلا سنگی به عنوان اعضای شورای علمی دوازدهمین دوره مسابقات ملی مناظره دانشجویان ایران منصوب شدند.

کد خبر 6094450